Mołdawit jest zielonym, przezroczystym naturalnym szkliwem, czyli tak zwanym tektytem, a jego nazwa pochodzi od niemieckiej rzeki Moldau, po polsku Wełtawa. Z tego względu jest znany również jako wełtawit. Mołdawity występują głównie w Czechach i na Morawach, ale są znajdowane też w Saksonii, Austrii i Szwajcarii, a niedawno zanotowano znalezisko na Dolnym Śląsku.
Według najnowszej wiedzy naukowcy sądzą, że mołdawity są częścią gigantycznego meteorytu, który około 15 mln lat temu spadł w pobliżu dzisiejszego bawarskiego miasta Nördlingen. Powstał wtedy ogromny krater o średnicy 25 km, dzisiaj kolista depresja zwana Nördlinger Ries.
Meteoryt o średnicy ok. 1,5 km wszedł w ziemską atmosferę z prędkością rzędu 20 km/s. Bezpośrednio przed uderzeniem skała stopiła pod wysokim ciśnieniem i temperaturą i została wyrzucona częściowo w postaci plazmy z prędkością kilku kilometrów na sekundę. Pewną rolę odegrał w tym płaski kąt lotu materiału, w którym zachodziły interakcje i odgazowanie, co tłumaczy różną zawartość pierwiastków i formę mołdawitów. W czasie lotu materiał szybko się studził i zestalał w postaci amorficznej (szkilstej). Mołdawity są kawałkami szkliwa, które zostały przetransportowane nad gęstą warstwą atmosfery 250 do 450 km i w ponownie spadły na ziemię w większości na obszar dzisiejszych Czech.
Każdy mołdawit jest więc małym meteorytem, a tym samym przybyszem z innego świata. Jest ceniony przez kolekcjonerów i jubilerów jako naturalny kamień, efektowny zarówno w postaci oszlifowanej, jak i surowej.
Opis pierwszego znaleziska mołdawitu pochodzi z 1878 roku. Joseph Mayer opisywał szczegółowo w swoim artykule „zielone masy szklane” z Thein nad Wełtawą (Moldau). Według niego „można tam znaleźć szczególnie drobne kawałki zielonej masy szklistej, równej naszemu granatowi, bardzo czystej i przejrzystej, o bardzo pięknym, ciemnozielonym kolorze”.
Minęło kilka lat, zanim zielone szkliwo zidentyfikowano jako samodzielny minerał, a nie chryzolit albo zielony obsydian. Nazwa mołdawit pojawia się wcześniej u czesko-austriackiego przyrodnika Franza Xawerego Zippe, który zrobił wzmiankę o „odmianie obsydianu znanej jako wodny chryzolit albo mołdawit”, od miejsca pierwszego znaleziska w okolicy Moldautein (dzisiejsze czeskie miasto Týn nad Vltavou).
Do XIX wieku mineralodzy i geolodzy nie byli zgodni co do pochodzenia mołdawitu. W 1888 roku czesko-austriacki archeolog, geolog i paleontolog Johann Nepomuk Woldrich opisał między innymi założenia geologa Aleksandra Makowskiego, że „wszystkie mołdawity są sztucznymi żużlami szklarskimi, pochodzącymi z hut szkła jako nieprzydatne odpady” i zostały rozrzucone po okolicznych polach. Przypuszczenie było oczywiste, biorąc pod uwagę liczne huty szkła w Czechach, ale Woldrich odkrył również zielone szkliwo zakopane w głębszych warstwach ziemi, co biorąc pod uwagę prędkość formowania się gleby, wskazywało na znacznie starszy wiek znaleziska. Uczony skomentował ten fakt ironicznie: „Gdyby sztuczna natura mołdawitu została udowodniona, wtedy jego pochodzenie byłoby jeszcze bardziej interesujące. Francuski człowiek z Cro-Magnon (nazwa nawiązuje do miejsca odkrycia szkieletów Homo sapiens we Francji przez Louisa Larteta w roku 1868) byłby bowiem trzeciorzędnym nowicjuszem w porównaniu z naszymi dyluwialnymi przodkami, którzy wprawdzie polowali jeszcze na mamuty, ale byli przy tym producentami szkła.”
Właściwości mołdawitu
Mołdawit jest mineralnym szkliwem, które powstało na skutek pozaziemskich wpływów, a mianowicie uderzenia asteroidy, które miało miejsce przed 15 mln lat. Jeszcze do XIX wieku opisywano mołdawit w geologicznej literaturze jako odmianę obsydianu. Rzeczywiście zarówno mołdawit jak i obsydian są przedstawicielami grupy szkliwa mineralnego, ale ich pochodzenie jest z gruntu różne. Podczas gdy obsydian jest produktem wybuchów wulkanicznych, mołdawit jest określany jako tektyt.
Skład mołdawitu jest w około 80% krzemionką, a resztę stanowią tlenki glinu, wapnia i manganu. Minerał występuje w różnych odcieniach zieleni: w kolorze żółtozielonym, brązowozielonym albo czysto zielonym. Mineralog i geolog Gustav Leonhard określił te barwy jako zieleń oliwek albo liści czosnku. Najczęściej występuje jednak w kolorze zieleni oliwkowej albo butelkowej.
Kolor mołdawitu można znaleźć także w innych minerałach, jak przykładowo chryzolit albo odmiana oliwinu. Stąd też spotykane synonimy: czeski chryzolit albo czeski perydot, które wprowadzają w błąd, a także służą podniesieniu wartości mołdawitu.
Mołdawit wykazuje połysk szklisty i rysę białą. Jego gęstość wynosi 2,303 do 2,385 g/cm³. Przełam jest muszlowy, twardość w skali dziesięciostopniowej Mohsa 5,5 do 6,5. Wykazuje typową strukturę szklistą, czyli amorficzną.
Największy mołdawit na świecie
Wielkość poszczególnych mołdawitów waha się w szerokim zakresie od małych egzemplarzy dwugramowych, do największego o masie 265,5 g, nazwanego Słowackim Mołdawitem.
Znaczenie i zastosowanie mołdawitu
Mołdawit jest rzadkim minerałem, dlatego też jest poszukiwanym obiektem dla kolekcjonerów, a także znajduje zastosowanie w wyrobach jubilerskich. Cena mołdawitu zależy w dużej mierze od jego barwy i przejrzystości; im bardziej nasycona jest jego zieleń i większa przejrzystość, tym większa wartość.
Dzięki pięknej barwie oraz przejrzystości stał się mołdawit ulubionym kamieniem ozdobnym. Przejrzystość kamienia podkreśla szczególnie szlif fasetowy – owalny, okrągły, w formie kropli, albo wielokątny. Kamień zachwyca jako wisiorek, pierścionek albo kolczyk, ale swoje pierwotne piękno prezentuje również w innych wyrobach jubilerskich.
Działanie mołdawitu
Oprócz wartości jubilerskiej i estetycznej, mołdawitowi przypisywane są również właściwości lecznicze, co nie znalazło jednak potwierdzenia w badaniach naukowych. Uważa się, że mołdawit pomaga w ciężkich chorobach zakaźnych, wzmacnia system odpornościowy, odtruwa krew i łagodzi anemię, pomaga na bóle głowy, wspomaga procesy gojenia, leczy infekcje grzybicze.
Jeśli chodzi o wpływ tego minerału na duszę człowieka, to uważa się, że dodaje energii życiowej, usuwa apatię i blokady energetyczne, poprawia zdolność zapamiętywania, inspiruje wyobraźnię, wspiera kreatywność, sprzyja realizacji planów, wzmacnia empatię i przewidywanie, przynosi spontaniczne, niekonwencjonalne pomysły i rozwiązania problemów.
Mołdawit i znaki zodiaku
Mołdawit jest odpowiednim kamieniem dla osób spod znaku Skorpiona.
